Tomaszów Mazowiecki to niezwykłe miasto. Dawniej był prawdziwą potęgą, funkcjonowało w nim wiele firm. Dzisiaj historię tych czasów opowiadają zabytki Tomaszowa. Potęga miasta została zbudowana głównie na górnictwie oraz przemyśle włókienniczym. Potentaci włókienniczy zbudowali wiele cudownych kamienic i budowli. W mieście znajdziemy również niezwykłe muzea oraz kościoły. Wiele budowli kryje za sobą ciekawą, lecz czasem smutną historią.
Tomaszów, zabytki i muzea
Wiele ciekawych miejsc skrywa Tomaszów. Zabytki, muzea oraz pomniki są tutaj niemalże na każdym kroku. Wokół miasta mieściło się niegdyś wiele osad i dzielnic przemysłowych. Dzisiaj większość kopalni oraz praktycznie wszystkie przedsiębiorstwa z czasów rewolucji przemysłowej już nie istnieją. Zostały jednak wspomnienia, zabudowy i ciekawe historie. Istotną rolę w Królestwie Polskim odgrywał Tomaszowski przemysł wełniany. Spacerując po Tomaszowie widać, że niegdyś było to niezwykle bogate miasto. Można powiedzieć, że bogate rodziny fabrykantów, głównie z przemysłu włókienniczego zbudowały to miasto. Kamienice, które przetrwały do naszych czasów w większości należały do takich znamienitych rodzin jak Knothe, czy Bernstein. Ponadto wiele innych budynków, jak np. kościoły również zostały zbudowane ze środków bogatych mieszkańców miasta. Fortuna była możliwa dzięki nowoczesnym technologiom, w które inwestowali przedsiębiorcy. Dobra tu produkowane głównie wełna i inne tekstylia, były eksportowane do innych krajów Europy i cieszyły się wielkim powodzeniem.
Pałac Ostrowskich
Obecnie w Pałacu Antoniego Ostrowskiego mieści się Muzeum, w którym znajdziemy wiele ciekawych wystaw. Znajdziemy różne ciekawe zabytki w Tomaszowie jednak Muzeum Ostrowskich to pozycja obowiązkowa podczas wycieczki. Wystawy w muzeum są sezonowe oraz stałe. Wśród zbiorów muzeum znajdziemy niezwykłe dzieła sztuki, pamiątki związane z historią miasta, wykopaliska archeologiczne, które opowiadają najbardziej zamierzchłe dzieje miasta. W muzeum mieszczą się bowiem takie działy jak archeologiczny, sztuka, numizmatyka, etnograficzny, historyczny oraz przyrodniczy. Do stałych wystaw należą wystawa poświęcona zabytkom, faunie i florze regionu, stałym zbiorom sztuki oraz imponująca kolekcja numizmatów. Interesujące jest jednak to, że wystawa archeologiczna głównie skupia się na niezwykłych obrzędach pogrzebowych praktykowanych na tych ziemiach, wieki temu.
Dawne jatki miejskie
Przy ulicy Rzeźniczej znajdziemy niezwykłe zabytki Tomaszowa, dawne jatki miejskie. Pierwotnie sprzedawano w nich mięso. Zbudowane zostały w dziewiętnastym wieku. W latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku natomiast budynek przeszedł renowację i obecnie mieści się w nim Galeria Pod Arkadami. Jest to ciekawy ośrodek kulturalny, który bez wątpienia warto odwiedzić. Jatki miejskie nazywane są małymi sukiennicami. To szereg połączonych kramów, w których w dawnych czasach kupcy handlowali swoimi dobrami. Na ulicy Rzeźniczej byli to głównie rzeźnicy.
Fabrykancka willa
Dawid Bornstein był dobrze sytuowanym, znanym w Tomaszowie fabrykantem. W zasadzie Bornstein był jednym z czterech największych i najbardziej liczących się fabrykantów w mieście. Zapisał się bez wątpienia na kartach historii miasta. Do dnia dzisiejszego przy ulicy Warszawskiej stoi jego willa, która zdecydowanie podkreśla bogactwo, którym dysponował. Fabryka sukna Bornsteina zatrudniała 300 osób, a w swojej fabryce stosował najnowsze rozwiązania technologiczne tamtych czasów. Dzięki Borsteinow wprowadzono napęd elektryczny, który znacząco usprawnił produkcję włókien.
Równie istotne podczas rewolucji przemysłowej były takie rodziny jak Knothe, Landbergowie, czy Halpern. To dzięki tym rodom miasto tak bardzo się rozwinęły ich biznesowy sukces, sprawił, że powstało wiele miejsc pracy, a Tomaszów był swego czasu jednym z kluczowych ośrodków przemysłu włókienniczego w naszym kraju. Rewolucja przemysłowa w Tomaszowie sprawiła, że powstały dzielnice przemysłowe, na których powstawały osiedla i niezwykłe ośrodki kulturalne. Rodziny te finansowały również kościoły i lokalne inicjatywy. Przetrwałe do dziś, zachwycające kamienice i inne budynki to dzieło ciężkiej pracy tych rodzin.
Gmach Banku Polskiego
Wybudowany w 1923 roku, w stylu klasycyzmu gmach Banku Polskiego zdecydowanie zachwyca. Mieści się on na ulicy Mościckiego i w istocie budowla została wzniesiona na potrzeby banku. Zabytkowa budowla jest dostępne do zwiedzania z zewnątrz, oczywiście w godzinach otwarcia banku również można wejść i zachwycić się niezwykłym, zabytkowym wnętrzem.
Kamienica rodziny Knothe
Pochodząca ze Zgorzelca rodzina Knothe to kolejny ród liczących się niegdyś w mieście fabrykantów. Na Placu Świętego Józefa w Tomaszowie Mazowieckim możemy podziwiać, niezwykłą kamienicę, wzniesioną przez tę rodzinę i dawniej przez nią zamieszkiwaną. Kamienica ta, to jeden z najcenniejszych zabytków Tomaszowa. Obecnie krewni tej rodziny zamieszkują głównie Warszawę.
Tomaszów zabytki – kościoły
Kościoły i sztuka sakralna w nich zaklęta, są również bez wątpienia wizytówką Tomaszowa Mazowieckiego. Wiara odgrywała i odgrywa do dzisiaj istotną rolę wśród mieszkańców miasta. W świątyniach znajduje się wiele przedmiotów, które uznawane są za zabytkowe i niezwykle cenne, również w kontekście historycznym. W kościołach mieszczą się istotne dla lokalnej społeczności organizacje oraz grupy parafialne, które stale pomagają mieszkańcom w codziennym życiu i krzewią wiarę oraz niosą pomoc słabszym.
Kościół Świętej Trójcy w Tomaszowie Mazowieckim
Niezwykła budowla, która jest niejako wizytówką miasta. Kościół został zbudowany na polecenie i z funduszy Antoniego Ostrowskiego. Świątynia została zbudowana w pierwszej połowie dziewiętnastego wieku, w stylu klasycystycznym. Pod koniec lat sześćdziesiątych kościół został wydzierżawiony parafii polsko-katolickiej i do tego czasu otrzymał wezwanie Świętego Ducha. Parafia jednak rozwiązała się i wróciła do rąk ewangelików. Sama świątynia jest jednak prawdziwym dziełem sztuki, niezwykłe zdobnictwo idealnie wpasowuje się w architekturę miasta.
Kościół Świętego Marcina w Tomaszowie Mazowieckim
Mieszczący się w Białobrzegach stary kościół Świętego Marcina to niezwykła budowla sakralna. Kościół zbudowany został w osiemnastym wieku, posiada drewnianą konstrukcję. Na uwagę zdecydowanie zasługuje kaplica Matki Boskiej z wieloma ornamentami i elementami ozdobnymi stworzonymi z niezwykłą dbałością. Wewnątrz kościoła znajdziemy również imponujące obrazy Matki Boskiej i barokowe elementy.
Parafia Najświętszego Serca Jezusowego w Tomaszowie Mazowieckim
Rzymskokatolicka parafia wybudowana pod koniec lat dwudziestych, dwudziestego wieku. Jednak kościół przed Drugą Wojną Światową był pod wezwaniem Michała Archanioła. Stało się tak, ponieważ nazwano go imieniem Patrona Michała Hertza, który był żydem, inżynierem chemii. Jednak Hertz przeszedł na katolicyzm. Ponieważ miał wiele środków, jeden z fabrykantów w Tomaszowie Mazowieckim, ufundował tę świątynię. Kościół zbudowano w rekordowym czasie, trzech miesięcy i stał się drugą wówczas parafią rzymskokatolicką w Tomaszowie Mazowieckim.
Kościół Świętego Antoniego Padewskiego, Świętego Stanisława oraz Matki Boskiej Różańcowej w Tomaszowie Mazowieckim
Świątynia została zbudowana w drugiej połowie dziewiętnastego wieku. Kościół imponuje niezwykłą architekturą, z pewnością na uwagę zasługują dwa marmurowe ołtarze. Wewnątrz najdziemy również piękną ambonę, zdobne schody i majestatyczny baldachim. Całość utrzymana jest w eleganckim stylu i wykończona złotymi ornamentami.
Kościół ewangelicko – augsburski Zbawiciela w Tomaszowie Mazowieckim
Kościół zbudowany jest w stylu neogotyckim i urzeka swoją architekturą. Istotnym obiektem w kościele jest obraz Wojciecha Gersona „Spotkanie Zmartwychwstałego z Marią Magdalena”, który zachwyca kolorami oraz ogólną kompozycją. Ambona została ufundowana przez majętne mieszkanki Tomaszowa Mazowieckiego. Na uwagę zdecydowanie zasługują portale przy wejściu oraz ogólny wystrój wnętrza świątyni.
Skansen Rzeki Pilicy
Skansen Rzeki Pilicy zdecydowanie zasługuje na uwagę. To jedyne takie miejsce w Polsce. Skansen mieści się przy ulicy Modrzewskiego 9/11 w Tomaszowie Mazowieckim. Miejsce powstało dzięki zaangażowaniu Przyjaciół Pilicy, władz samorządowych i Nadpilicza. Zadaniem Skansenu jest nie tylko przypominać już zamierzchłą historię, ale również krzewić wiedzę ekologiczną.
Młyn Wodny
Wszystko zaczęło się od zabytkowego Młyna Wodnego, który został tu przeniesiony z Kuźnicy Żerechowskiej. Młyn zabezpieczono przed zniszczeniem i tym samym stał się zaczątkiem skansenu. Jednocześnie wraz z nim udało się uratować cenne pamiątki, które przez lata wyławiano z rzeki Pilicy. Zachowało się również wyposażenie młyna, w środku znajdują się bowiem aż dwie maszyny do mielenia mąki oraz jedna do mielenia otrębów. Poza wspomnianymi maszynami znajdują się tam również związane z młynarstwem urządzenia.
Militaria i carski wychodek
W Skansenie możemy zobaczyć niezwykłe rzeczy, które jeszcze do niedawna leżały na dnie rzeki Pilicy, w tym czołgi, broń oraz inne militaria. Atrakcją jest również stróżówka, która została przerobiona na carski wychodek z pełnym wyposażeniem, a więc turyści mogą na własnej skórze przekonać się „gdzie car chodził piechotą…”. We wspomnianym wcześniej młynie zobaczymy inne wystawy stałe. Wystawy te przybliżają bardzo ciekawą historię, która rozgrywała się wokół tych ziem i rzeki Pilicy. Co istotne Skansen może pochwalić się największą kolekcją kamieni młyńskich.
W dziale militariów zobaczymy radzieckie działa artyleryjskie oraz dźwig wojskowy. Tym, czym jednak najbardziej chwali się skansen to świetnie zachowany prototypowy ciągnik artyleryjski. Głównym założeniem jednak tego miejsca jest stworzenie takich warunków, aby optymalnie przybliżyć odwiedzającym historię oraz przyrodę związaną z rzeką Pilicą. W związku z tym główną atrakcją jest wystawa ruchomych młynów i eksponatów bezpośrednio związanych z rzeką Pilicą. Tomaszów z pewnością jest miejscem wartym uwagi, zwłaszcza wśród fanów historii życia codziennego.